Nieuwe vitrines voor de tentoonstelling
Het Grebbelinie Bezoekerscentrum heeft onlangs nieuwe vitrines ontvangen, een welkome aanvulling die perfect past bij de uitbreiding van onze museale tentoonstelling. De nieuwe vitrines bieden de mogelijkheid om de collectie op een moderne en overzichtelijke manier uit te breiden. Hierdoor krijgen de bezoekers een nog betere indruk van de historische betekenis van de Grebbelinie.
Nieuwe uitbreiding
Met de uitbreiding van het museum wordt een belangrijke stap gezet in het behoud en de presentatie van dit unieke stukje Nederlands erfgoed. Nieuwe exposities en tentoonstellingen kunnen dankzij de vitrines worden ingericht, waarbij objecten uit de Tweede Wereldoorlog, kaarten en persoonlijke verhalen een prominente plek krijgen. Dit alles draagt bij aan een rijkere beleving voor bezoekers van alle leeftijden.
De geschiedenis moet blijven leven
De Grebbelinie, ooit een verdedigingslinie, vertelt verhalen over strijd, opoffering en bescherming. Door deze uitbreiding en de komst van de vitrines wordt dit verhaal op een meeslepende manier gedeeld. Het bezoekerscentrum groeit daarmee steeds meer uit tot een dynamische plek waar geschiedenis tot leven komt en waar men meer kan leren over het belang van dit erfgoed voor Nederland.
Binnenkort te bewonderen
Vanaf 1 april a.s. zijn de vitrines klaar en kan men ze bewonderen. Het bezoekerscentrum De Grebbelinie nodigt iedereen uit om de vernieuwde ruimtes dan te komen ontdekken en zich te laten inspireren door de indrukwekkende collectie en verhalen die hier worden verteld.
Een pentekening met een verhaal
Het Grebbelinie bezoekerscentrum maakt in 2025 werk van het herdenkingsjaar. Geholpen door vele bezoekers wordt een nieuwe wisselexpositie voorbereid over bezetting en bevrijding. Recent bracht de zoon van artillerieofficier 2e luitenant B.A.J.M. Luykx een bijzondere pentekening mee. De vader van de heer Luyks ontving het schilderij na de oorlog van zijn commandant, majoor van den Abeelen. Tijdens de mobilisatie dienden beiden bij de staf van het 15e regiment artillerie waar ze bevriend raakten. In mei 1940 ondersteunden de houwitsers van dit regiment de troepen op de Grebbeberg. Enige tijd later trok men zich terug op de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Luykx ontkwam de gehele oorlog aan krijgsgevangenschap, maar commandant Van den Abeelen gaf in 1942 of 1943 gehoor aan de oproep om zich te melden. Net als zijn medeofficieren zal hij gedacht hebben dat het om een controle of handtekening ging, maar de militairen werden op transport gezet.
We zien op de tekening een statig en wat somber gebouw; een met sneeuw bedekt Stammlager 371 in Stanislau. Dat was een krijgsgevangenkamp voor officieren in het huidige Oekraïne waar de commandant van het 15e regiment Artillerie een flinke periode verbleef. De majoor tekende het uitzicht vanuit zijn kamer in 1943 toen hij ver van huis en afgezonderd van zijn familie wachtte op de bevrijding van het kamp. Het onderkomen op de tekening toont niet het gangbare beeld van een kamp; in feite was het een voormalige kazerne die werd gebruikt toen het naastgelegen kamp overbevolkt raakte. Toen Stalag 371 vanwege de opmars van het Russische leger werd ontruimd tussen 10 en 12 januari 1944, betekende dat niet dat de Nederlandse officieren meteen hun vrijheid tegemoet gingen. Ze werden overgeplaatst naar Oflag 67 Neubrandenburg ten noorden van Berlijn. Daar zouden ze blijven tot het einde van de oorlog.
Voor de vader van de heer Luykx zou Bevrijdingsdag altijd speciaal blijven. Als het Wilhelmus ten gehore werd gebracht tijdens TV-uitzendingen ging iedereen in het gezin staan en werd meegezongen. Stanislau heet nu Ivano-Frankivsk, de gebouwen van de tekening bestaan nog en zijn in gebruik bij de Oekraïense luchtmacht.
De expositie over bezetting en bevrijding zal naar verwachting 1 april 2025 geopend worden.
Droog wandelen door de waterlinie
Jaarlijks nemen gidsen circa 2.500 deelnemers mee met een rondleiding over het Fort aan de Buursteeg. Velen van hen genieten tijdens de wandeling van een zonnetje, maar sommige groepen bewegen in de regen langs de kazematten en bunkers. Dankzij de steun van de gemeente Veenendaal kunnen wandelaars en gidsen tijdens rondleidingen voortaan schuilen onder stevige groene paraplu's. Een mooi uniform gezicht, fraaie promotie en vooral ongestoord genieten van het natuurgebied met een militaire geschiedenis.
De eerste rondleidingen van 2025 zijn alweer geschiedenis. Wilt u met uw familie, bedrijf, school of vrienden een rondleiding boeken? Loop even langs bij de balie, of neem contact op via het reserveringsformulier. Individuele deelnemers kunnen maandelijks meewandelen met de open rondleiding op de eerste zondag van de maand om 14.00 uur. Zie ook de activiteitenkalender. En met regen hoeft u niet meer thuis te blijven! De leenparaplu's staan voor u klaar.
Nieuwe wisselexpositie over Leusden in de tweede Wereldoorlog
De wisselexpositie over de Grebbelinie in Leusden gedurende de Tweede Wereldoorlog is gereed. Na exposities over Renswoude, Rhenen en Veenendaal is deze meer noordelijke plaats langs de linie aan de beurt.
Iconische beelden leverde het op: de eerste inundaties van de Grebbelinie in september 1939. Op grote fotoplaten komen de contouren van een prachtig landschap en de nadering van een verschrikkelijke oorlog samen. Met hulp van de Historische Kring Leusden, particulieren en families van militairen zijn opmerkelijke verhalen van deze plaats in de Grebbelinie uitgelicht in het bezoekerscentrum. De wisselexpositie is voor het vierde achtereenvolgende jaar een waardevolle aanvulling op de vaste tentoonstelling die 6 dagen per week is te bezoeken.
Leusden werd op de kaarten van 1940 nog aangeduid als afzonderlijke plaatsen Leusbroek, Hamersveld, Stoutenburg en de buurtschappen Asschat en Musschendorp. De gemeenschappen moesten zich zoals overal in de linie voorbereiden op de komst van duizenden militairen die hun intrek namen in woonhuizen en boerderijen. De Grebbelinie bij Leusden was om meer dan één reden bijzonder: hier werd de proefinundatie gesteld bij de enige gewapend betonnen sluis die speciaal voor dit doel werd aangepast. Bij Asschat kwam de enige Nederlandse tank in actie en werden fotografen uitgenodigd om de onoverwinnelijke waterlinie op de plaat vast te leggen. De Asschatterkeerkade bij Leusden werd als enige steunkade geheel met betonnen kazematten versterkt en een drakentandenversperring. Wie de tentoonstelling bezoekt kan een gratis brochure meenemen om dit met eigen ogen te gaan zien.
In deze nieuwe entree van de expositie is veel te ontdekken: zo liggen er vondsten in de vitrine die zijn aangetroffen door particullieren die al jaren onderzoek doen in Leusden met een metaaldetector: knopen van het Franse leger (1794) en Belgische, Duitse en natuurlijk Nederlandse troepen tonen de lange geschiedenis van de linie. Hulzen, kogels, granaatfragmenten en andere bodemvondsten zijn netjes gerangschikt en van een korte toelichting voorzien. Een film toont de bevroren inundaties langs de linie bij Leusden in de strenge winter van 1939-1940 en de gevolgen van 5 dagen oorlog in het gebied. Van de Historische Kring Leusden ontving het bezoekerscentrum 12 foto's in bruikleen die door de Kring waren geselecteerd. Het verdedigen van de vrijheid van een zelfstandig en soeverein land met alle offers die dat kost, is een onderwerp dat helaas niet exclusief tot het verleden behoort.
De wisseltentoonstelling is vanaf april geopend en hoort bij de complete expositie over de Grebbelinie, die jaarlijks wordt aangevuld met giften van bezoekers.
Succesvolle wisselexpositie over Veenendaal 1939-'40
Militair historicus R.P.F. Bijkerk opende in 2023 de wisselexpositie over Veenendaal tijdens de mobilisatietijd. Bijkerk is tevens bestuurslid van het Grebbelinie bezoekerscentrum en in die rol betrokken bij het historische verhaal dat wordt verteld. Bijkerk -zelf inwoner van Veenendaal- benadrukte hoe bijzonder het is om de eigen woonplaats als decor te ervaren in een belangrijke periode van de Nederlandse geschiedenis. Veenendaal veranderde immers in een vesting gedurende de mobilisatieperiode 1939-1940 en dat was in de tentoonstelling goed te zien. Op ruim twintig fotoplaten en in een bijzondere film werd het beeld geschetst van het veendorp dat zich opmaakte voor een oorlog.
Op de foto's waren diverse prominenten te zien, zoals de nationaal kampioen halfzwaargewicht Jo de Groot. Hij was als infanterist ingekwartierd op de Davidsstraat. Kees Stip, de bekende Veense puntdichter was tevens gelegerd in Veenendaal bij de verbindingsdienst. In Veenendaal is een plein naar hem genoemd. Een delegatie van de Tweede Kamer zagen we met de commandant veldleger bij een kazemat aan het Benedeneind.
Een ander aspect dat de historicus aanstipt is de actualiteit. Het thema rond mobilisatie en oorlog lijkt van lang geleden, maar Europa wordt opnieuw geconfronteerd met een grote oorlog. "In veel opzichten lijkt het op de strijd in de Tweede Wereldoorlog met verlies van veel mensenlevens en grote verwoestingen". Dit wordt ook duidelijk in de filmzaal van het centrum waar in zeven panelen wordt getoond wat de vijf dagen oorlog voor de steden en dorpen langs de Grebbelinie betekenden. Het verdedigen van de vrijheid van een zelfstandig en soeverein land met alle offers die dat kost, is een onderwerp dat helaas niet exclusief tot het verleden behoort.
De wisseltentoonstelling was zichtbaar van april 2023 t/m maart 2024 en hoorde dat jaar bij de complete expositie over de Grebbelinie. De tentoonstelling werd door meer dan 10.000 bezoekers bezocht en leverde mooie objecten op die een vaste plek in de expositie boven hebben gekregen. Een voorbeeld daarvan is een wederopbouwsteen met een leeuw die oprijst uit de vlammen. Een herinnering aan het verleden van Veenendaal met een verwijzing naar de gehoopte vrede en wederopbouw in het Europa van nu. Inmiddels is een nieuwe wisseltentoonstelling geopend, over de Grebbelinie in Leusden (1939-1945).